De fabel van de vos en de raaf (en een brok kaas)

Misschien is het wel dé paradox van onze tijd: nooit eerder was er een zo’n overvloed aan informatie. Universeel beschikbaar, breed toegankelijk en tegen een relatief lage kostprijs. Toch lijkt dat een averechts effect te hebben, want we scharen ons sneller dan ooit achter simplistische ideeën en stemmen voor gemakkelijkheidsoplossingen die zelfs de minste toets aan de werkelijkheid niet kunnen doorstaan.

De burleske vertoning die op 2 april werd opgevoerd in de intussen beruchte Rozentuin van het Witte Huis illustreert dat, helaas. Een resem zelfdestructieve regels werd kritiekloos aanvaard, hoewel die de Amerikaanse consument binnen de kortste keren dreigde op te zadelen met een tsunami aan prijsstijgingen, lege winkelrekken en misschien wel een ontworteling van de legendarische Amerikaanse economische groei. Hoe zo’n beslissing dan toch tot stand is gekomen, willen we niet eens weten.

Gelukkig is de effectieve invoering van deze maatregelen intussen voor een lange termijn uitgesteld. Dat biedt de kans om, na enige reflectie, beter overwogen politieke beslissingen uit te werken om de handelsrelaties van de VS met de rest van de wereld in evenwicht te brengen.

De raspoetiaanse bende die zich rond de Amerikaanse president beweegt en hem beslissingen influistert, werd pas na een stevige terugval van de financiële markten tot betere inzichten gedwongen. De gevolgen van scherp lagere aandelenmarkten vertalen zich immers onmiddellijk in een bedreigende terugval van de individuele pensioenreserves van de gemiddelde Amerikaan.

Toch hebben we op geen enkel moment tijdens deze absurde periode ons geduld of onze kalmte verloren. Iets of iemand zal op een bepaald moment ingrijpen. En niet alles is zo zwart-wit als wat de doorsnee-media ons voorhouden.

Trumps impulsieve uitspraken en erratische aankondigingen mogen dan wel kafkaiaanse trekken vertonen en mag je nooit letterlijk nemen, maar wél altijd ernstig. De voortdurende de-industrialisatie van de VS moet op termijn stoppen, want die zal hun militaire positie inderdaad ondermijnen. De over-afhankelijkheid van goedkope producten uit (onder meer) China maakt de VS bovendien economisch kwetsbaar.

We hebben dus wel begrip voor maatregelen die op termijn meer evenwicht kunnen brengen, maar daarbij moet je wel rekening houden met de actuele economische context, de schaarste op de arbeidsmarkt en de sterk verouderde industriële infrastructuur in de VS. Anders creëer je alleen nieuwe jobs voor robots en zal de hoogoplopende inflatie de koopkracht van een Amerikaan van vlees en bloed in ijltempo eroderen.

Na het uitstel van sommige tariefverhogingen voor onder meer de EU, Mexico en Canada en de plots aangekondigde opschorting van de tarieven op Chinese invoer, zijn de aandelenbeurzen intussen in ruime mate hersteld. In die mate zelfs dat de verliezen op de Amerikaanse aandelenmarkten na het Rozentuinschouwspel volledig zijn uitgeveegd (in dollartermen, maar nog niet in euro).

Tot ieders verbazing zijn ook de rabiate importtariefverhogingen op Chinese producten naar het pre-Rozentuinniveau teruggebracht. Dat gebeurde verrassend snel, want de pas opgestarte onderhandelingsgesprekken in Genève waren alleen bedoeld om elkaars standpunten af te toetsen.

Maar de VS staat qua handelsrelaties zo zwak ten opzichte van China dat een akkoord snel mogelijk werd. De invoer van goedkope Chinese producten stopzetten, jaagt de Amerikaanse consumptieprijzen pijlsnel de hoogte in, of veroorzaakt schaarste.

Uit de laatste inflatiecijfers blijkt dat (nog) niet het geval te zijn. Integendeel, de consumentenprijzen vallen zelfs een beetje lager uit dan verwacht. Maar dat is voornamelijk te wijten aan bedrijven die de voorraden hebben opgebouwd in de aanloop naar het tarievendebacle. Binnen afzienbare tijd zijn die voorraden uitgeput, waardoor de Amerikaanse consument  dreigde geconfronteerd te worden met een hoogst onaangename opstoot van de prijzen. Zodra zo’n spiraal zich op gang trekt, valt het proces van prijsstijgingen niet meer uit zichzelf stil en moet het worden afgestopt met een streng monetair beleid. Wat dan weer de economie afremt en wellicht in een onnodige recessie duwt.

‘Vermijd dat probleem en trek die onzalige en zinloze tarieven in.’ Dat zal wellicht de boodschap zijn geweest van de vertegenwoordigers van de twee grootste warenhuisketens, bij hun recente bezoek aan het Witte Huis. Een prijsopstoot, gecombineerd met een recessie schrikt overigens niet alleen beleggers af, maar ook de politieke strategen van de Republikeinse partij die de bui al zien hangen als ze met een dergelijk resultaat naar de mid-term verkiezingen van 2026 moet trekken. Een economische recessie heeft in de VS nog nooit geleid tot electoraal succes van de zittende meerderheid. It’s the economy, stupid… was dan ook de geslaagde verkiezingsslogan waarmee Bill Clinton president George Bush sr. uit het Witte Huis verjoeg, na de recessie van 1991. Geen Republikein is deze smadelijke nederlaag vergeten. 

Ook was er het potsierlijke verbod op de uitvoer van (sommige) Amerikaanse microchips, dat China onmiddellijk beantwoordde met een verlammend uitvoerverbod van zeldzame metalen. Dat heeft grote gevolgen voor de hele elektronicasector in de VS. Wist de Amerikaanse president dan niet dat China een quasi-monopolie heeft in (onder meer) germanium, gallium en magnetische metalen? Misschien dat ze in een verre toekomst beperkte hoeveelheden in Oekraïne of Groenland kunnen delven, maar intussen hou je de Rode Reus best min of meer te vriend.

Van naderbij bekeken blijven we, ondanks het krachtige beursherstel, toch zitten met een dubbel gevoel. Enerzijds verheugd, natuurlijk, omdat zowel de Nasdaq als de S&P de verliezen sinds het jaarbegin hebben goedgemaakt. Anderzijds heeft de dollar flink wat van zijn pluimen verloren, zodat voor de Europese belegger de verloren grond nog niet volledig teruggewonnen is. Maar dit muntverlies wordt wellicht gecompenseerd, omdat diezelfde Europeaan wellicht een overwogen positie aanhoudt in aandelen van het eigen continent, die het in 2025 al bijzonder goed hebben gedaan.

Het besef knaagt dat intussen waardevolle tijd verloren is gegaan en de beurzen intussen veel hoger hadden kunnen én moeten staan: de gerealiseerde inflatie was tijdens de eerste 4 maanden neerwaarts gericht, zodat de rentevoeten konden dalen en intussen rollen de meer dan uitstekende bedrijfsresultaten van het afgelopen kwartaal binnen.

What a wonderful world this could be… maar door de halfbakken politieke beslissingen kreeg de langetermijnrente een opwaartse stoot te verwerken, draaide de verwachte inflatie in de verkeerde richting, werden de dalingen van de beleidsrente opnieuw uitgesteld en vertroebelde het toekomstbeeld van de ondernemingsresultaten.

Het handelsconflict is overigens niet van de baan en kan weer oplaaien. Daarenboven kan de altijd op wraak beluste inwoner van het Witte Huis zich gaan richten op een zwakkere tegenstander dan China om toch met een scalp naar zijn electorale achterban te stappen.

De EU biedt hiervoor het ideale profiel, maar de winst zou zeer beperkt zijn. Er is immers bijna geen handelstekort met de EU wat betreft goederen. Zeker niet als we Ierland uit de cijfers halen, want de invoer betreft vooral Amerikaanse producten die om fiscale redenen naar het smaragdgroene eiland zijn uitgeweken. In de dienstensectoren is de VS zelfs een netto-exporteur - voor substantiële bedragen. Toch doet de EU er goed aan om zich voor te bereiden op een veldslag. Door het grote verschil in btw-tarieven met de VS kent de EU zich onrechtstreeks een groot financieel voordeel toe, terwijl de vele boetes die Amerikaanse megabedrijven opgelegd krijgen vanuit hun standpunt worden aanzien als pestbelastingen die het Europees gebrek aan technologische innovatie moeten compenseren. 

Het Amerikaanse handelstekort neemt intussen epische vormen aan en met een dergelijke grillige president aan de andere zijde van de Atlantische plas, kun je niet anders dan voortdurend op je tellen passen.

De vraag stelt zich hoe je met een figuur moet omgaan die minstens nog drie jaar (of langer?) alle aandacht zal blijven opeisen.

De betere inzichten ontstaan als je de menselijke natuur een spiegel voorhoudt. Nergens vind je een grondigere handleiding dan bij de verzamelde fabels van La Fontaine. Meerdere hiervan zouden toepasselijk zijn op de huidige ongekroonde keizer van Amerika, maar de volgende fabel lijkt ons het meest geschikt om Europa te inspireren.

Denk maar eens terug aan de fabel van de vos, de raaf en een flinke brok kaas.

Je herinnert het je nog wel: de raaf zit, met een brok kaas** in de bek, op een tak van de eikenboom en springt naar een hogere tak wanneer hij de vos ziet aankomen. De reputatie van deze viervoeter is hem voorgegaan, maar ondanks het feit dat de raaf de bedoelingen van de vos overduidelijk kent, vormt hij toch een gemakkelijke prooi voor diens vleierij. De vos vraagt om raafs’ zoetgevooisde stem te mogen horen, want zijn gezang zal ongetwijfeld zo mooi zijn als zijn vederpracht. Aan deze vraag kan de raaf onmogelijk weerstaan, ten koste, helaas, van een flinke brok kaas…  

Tijdens het ambtelijke bezoek aan het Witte Huis van Italiaans premier Meloni en Brits premier Starmer, gaven zij een masterclass in die tactiek. Maar wat doe je wanneer het de vos is die je in de val moet lokken? Zeker geen makkelijk vraagstuk wanneer het dan nog de sluwste van allemaal betreft, die zich schuilhoudt achter de bakstenen muren tegenover de Sint-Basiliuskathedraal in Moskou. Geen probleem. Ook hiervoor kennen we een aangepaste tactiek. Lees de fabel van de vos en de ooievaar.